ઉત્તરાખંડના સીએમ પુષ્કર સિંહ ધામી દેશમાં ઈતિહાસ રચવા જઈ રહ્યા છે, તેમણે આજે વિધાનસભામાં યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ બિલ રજૂ કર્યું છે. જો આ બિલ કાયદો બની જશે તો આઝાદી પછી ઉત્તરાખંડ દેશનું પહેલું રાજ્ય હશે જ્યાં UCC કાનૂન હશે.
ઉત્તરાખંડના મુખ્યમંત્રી પુષ્કર સિંહ ધામીએ આજે વિધાનસભામાં સમાન નાગરિક સંહિતા રજૂ કરી છે. આ બિલને લઈને ગૃહમાં ભારે હોબાળો થયો છે. જો આ બિલ પસાર થઈ જશે તો ઉત્તરાખંડ આઝાદી પછી UCC લાગુ કરનાર દેશનું પ્રથમ રાજ્ય બનશે. આ દરમિયાન, ચાલો જાણીએ કે UCC (યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ) શું છે, તેની સાથે શું બદલાશે અને ભારત સિવાય કયા દેશોમાં યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ લાગુ છે.
યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ શું છે?
યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ (UCC) એટલે દેશમાં રહેતા તમામ નાગરિકો (દરેક ધર્મ, જાતિ, લિંગના લોકો) માટે સમાન કાયદો હોવો. જો કોઈપણ રાજ્યમાં સિવિલ કોડ લાગુ કરવામાં આવે છે, તો લગ્ન, છૂટાછેડા, બાળક દત્તક લેવા અને મિલકતના વિભાજન જેવા તમામ વિષયોમાં દરેક નાગરિક માટે સમાન કાયદો હશે. બંધારણના ચોથા ભાગમાં, રાજ્યની નીતિના નિર્દેશક સિદ્ધાંતોનું વિગતવાર વર્ણન છે, જેમાં કલમ 44 જણાવે છે કે તમામ નાગરિકો માટે સમાન નાગરિક સંહિતા લાગુ કરવાની સરકારની જવાબદારી છે.
UCC લાગુ કરનાર ગોવા એકમાત્ર રાજ્ય છે
ભારતીય બંધારણમાં ગોવાને વિશેષ રાજ્યનો દરજ્જો મળ્યો છે. તેમજ કાયદો બનાવીને સંસદે ગોવાને પોર્ટુગીઝ સિવિલ કોડ લાગુ કરવાનો અધિકાર આપ્યો હતો. તેથી, ગોવા એકમાત્ર રાજ્ય છે જ્યાં સિવિલ કોડ લાગુ છે અને આ બિલની રજૂઆત પછી, ઉત્તરાખંડ પ્રથમ રાજ્ય બનશે જ્યાં સ્વતંત્રતા પછી સમાન નાગરિક સંહિતા લાગુ કરવામાં આવશે.
યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ કયા દેશોમાં સંપૂર્ણ રીતે અમલમાં છે?
કોઈપણ દેશે તેના નાગરિકોની તમામ અંગત બાબતોને આવરી લેતો સમાન નાગરિક સંહિતાનો સંપૂર્ણ અમલ કર્યો નથી. જો કે, ફ્રાંસ, અમેરિકા, તુર્કી જેવા કેટલાક દેશોમાં, સમાન નાગરિક સંહિતા તેમના ધર્મ અથવા માન્યતાને ધ્યાનમાં લીધા વિના, તમામ નાગરિકોને સંપૂર્ણપણે લાગુ પડે છે. ભારત સિવાય અન્ય ઘણા દેશો છે જ્યાં નાગરિક સંહિતા અથવા તેના જેવા કાયદા નાગરિકોના હિતમાં બનાવવામાં આવે છે. આવો જાણીએ તેમના વિશે
રોમ: રોમમાં જન્મેલા નાગરિક કાયદાના સિદ્ધાંતો છે. અહીંના લોકો દ્વારા એક કોડ બનાવવામાં આવ્યો હતો જેમાં નાગરિકોના સિદ્ધાંતો જણાવવામાં આવ્યા હતા. આ કોડમાં કાનૂની મુદ્દાઓ કેવી રીતે નક્કી કરવામાં આવશે તેનો સમાવેશ થાય છે. રોમમાં તેને ‘જસ સિવિલ’ કહેવામાં આવે છે. જો કે, સમય સાથે, રોમના આ નાગરિક સંહિતામાં ઘણા ફેરફારો કરવામાં આવ્યા છે.
અમેરિકા: અમેરિકામાં યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ તેનું ખૂબ મહત્વ છે. આ કોડ અહીંના દરેક નાગરિકને લાગુ પડે છે, પરંતુ કાયદાના ઘણા સ્તરો છે, જે દેશ, રાજ્ય અને કાઉન્ટી, એજન્સીઓ અને શહેરો દ્વારા અલગ અલગ રીતે લાગુ પડે છે. સુપ્રીમ કોર્ટ ઉપરાંત દરેક રાજ્યની પોતાની કાનૂની સંસ્થાઓ છે. અહીં સુરક્ષા, કરવેરા અને સામાન્ય કાયદાના મુદ્દાઓ ફેડરલ સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા સાંભળવામાં આવે છે અને નિર્ણય લેવામાં આવે છે.
ફ્રાન્સ: ફ્રાન્સમાં પણ યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ લાગુ કરવામાં આવ્યો. નેપોલિયનિક સિવિલ કોડ પ્રથમવાર અહીં 1804 માં લાગુ કરવામાં આવ્યો હતો, ફ્રાન્સમાં તેને નેપોલિયનિક કોડ પણ કહેવામાં આવે છે. તે મિલકત, માલસામાન, ઉપયોગિતાઓ, સરળતા, વારસો, વિલ્સ, ભેટો, કરારો અને અર્ધ-કરારનો વિશાળ વિસ્તાર આવરી લે છે. ફ્રેન્ચ કોડે વિશેષાધિકાર અને સમાનતા, રિવાજો અને કાનૂની જરૂરિયાતો વચ્ચે સંતુલન સ્થાપિત કર્યું છે. આ કોડમાં સમયાંતરે ઘણા ફેરફારો કરવામાં આવ્યા છે. આ કોડ 36 કાયદાઓ અને 2,281 લેખોથી બનેલો છે, જે ત્રણ ભાગોમાં વહેંચાયેલો છે: લોકો, માલ અને મિલકત.
તુર્કી: તુર્કીમાં સમાન નાગરિક સંહિતા બનાવવા માટે, તુર્કીની સંસદે યુરોપિયન દેશોના નાગરિક સંહિતાઓની તુલના કરવા માટે એક સમિતિની રચના કરી હતી. ઑસ્ટ્રિયન, જર્મન, ફ્રેન્ચ અને સ્વિસ જેવા દેશોના નાગરિક સંહિતાઓની તપાસ કરવામાં આવી હતી. જે પછી, 25 ડિસેમ્બર 1925ના રોજ, પંચે સ્વિસ સિવિલ કોડની જેમ તુર્કી સિવિલ કોડનું મોડેલ બનાવવાનો નિર્ણય લીધો હતો. આ પછી, 17 ફેબ્રુઆરી 1926ના રોજ તુર્કી નાગરિક સંહિતા લાગુ કરવામાં આવી હતી.
ઉત્તરાખંડ UCC લાગુ કરનાર દેશનું પ્રથમ રાજ્ય બનશે
હાલમાં, આઝાદી પછી, ઉત્તરાખંડ UCC લાગુ કરનાર દેશનું પ્રથમ રાજ્ય બનવા જઈ રહ્યું છે.
જો કે, UCC ગોવામાં પણ પોર્ટુગીઝ શાસનના સમયથી અમલમાં છે. ગોવાને બંધારણમાં વિશેષ રાજ્યનો દરજ્જો આપવામાં આવ્યો છે. ગુજરાત અને આસામ સહિત દેશના ઘણા ભાજપ શાસિત રાજ્યોએ ઉત્તરાખંડ યુસીસીને મોડેલ તરીકે અપનાવવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી છે. આ બિલમાં 400 થી વધુ જોગવાઈઓ કરવામાં આવી છે. લગ્નથી લઈને લિવ-ઈન રિલેશનશિપ સુધીના કડક નિયમો બનાવવામાં આવ્યા છે. જોકે, આ બિલમાં કરવામાં આવેલી વિશેષ જોગવાઈઓને લઈને વિવાદ થઈ શકે છે. મુસ્લિમ પર્સનલ લો બોર્ડનું માનવું છે કે આ કાયદો મુસ્લિમો પર લાદવા જેવો છે. જો આનો અમલ થશે તો મુસલમાનોના ઘણા અધિકારો જતા રહેશે. ઉદાહરણ તરીકે, ત્રણ લગ્નનો કોઈ અધિકાર રહેશે નહીં. શરિયત મુજબ મિલકતની વહેંચણી થશે નહીં.
